Aπό τη Φανή Πλατσατούρα
Πενήντα χρόνια στο θέατρο, σπουδαίοι ρόλοι, επιτυχίες και χειροκρότημα, άνθρωπος της αγκαλιάς, αγαπημένος συνεργάτης, θεατρίνος με όλη τη σημασία της λέξης. Για τον Μηνά Χατζησάββα η αυλαία έπεσε νωρίς, μέσα στο αποστειρωμένο δωμάτιο μιας εντατικής. Ήταν μόλις, 67 χρονών και δεν τον φόβιζε ούτε καν η λέξη. «Είμαστε σε μόνιμη διαπραγμάτευση με τον θάνατο έτσι δεν είναι; Εγώ, πάντως, πιστεύω πως δεν υπάρχει τίποτα μετά τη ζωή. Τίποτα απολύτως! Η ζωή μας είναι ό,τι είμαστε, τελεία και παύλα»...
... Τελεία και παύλα λοιπόν, για τον μεγάλο πρωταγωνιστή που αφοσιώθηκε στο θέατρο και ζητούσε μονάχα αγάπη. «Θέλω να μ' αγαπάνε. Δεν ξέρω γιατί... Είναι αδυναμία, είναι κόμπλεξ; Μερικές φορές κιόλας, εις βάρος άλλων πραγμάτων, πιθανόν να μην λέω μερικές φορές την αλήθεια, ακριβώς γιατί αυτός που έχω απέναντί μου θέλω να μ' αγαπήσει. Δεν ξέρω από πού πηγάζει αυτό. Φοβάμαι ότι είναι φοβερή αδυναμία δική μου, ενώ μ' αρέσει να συγκρούομαι για να υπάρχει αποτέλεσμα - γιατί χωρίς σύγκρουση δεν υπάρχει, παντού, άλλωστε. Παρ' όλα αυτά, στην προσωπική μου ζωή θέλω να μ' αγαπάνε".
Οι δικοί του άνθρωποι αποφεύγουν να γράψουν τον επίλογο. Δεν θέλουν, δεν μπορούν πώς να βάλεις άλλωστε, τελεία σε μια ζωή που αναμετρήθηκε με το σπουδαίο και το υψηλό. Η Ελένη Ράντου πληροφορείται τον χαμό του την ώρα που βρίσκεται καλεσμένη σε τηλεοπτική εκπομπή. Ζητά να κάνουν διάλειμμα και κοιτά το κενό. Η Καρυοφιλλιά Καραμπέτη, η αγαπημένη του φίλη, απαντά με ένα μήνυμα "δεν είμαι σε θέση να μιλήσω αυτή τη στιγμή...", είναι συντετριμμένη. Η Χριστίνα Αλεξανιάν από την άλλη γραμμή, ξεσπά σε λυγμούς, η Ξένια Καλογεροπούλου σιωπά θρηνώντας, ο Πάνος Κοκκινόπουλος αποχαιρετά τον συνεργάτη του με μια λυπημένη φάτσα - emoticon στο facebook και ο Κώστας Φαλελάκης, ο άνθρωπος που βρίσκονταν κοντά του μέχρι την τελευταία στιγμή, ρίχνει ένα λουλούδι στον τάφο και εύχεται «καλό ταξίδι». Απλά και ανθρώπινα, όπως θα ήθελε και ο Μηνάς. Ο «Μηνούλης» τους, όπως τον φώναζαν χαϊδευτικά.
"Δένομαι με τους ανθρώπους. Είμαι άνθρωπος χαμηλών τόνων. πολύ δύσκολα θυμώνω, πολύ δύσκολα εξάπτομαι. Βέβαια, όταν συμβεί αυτό γίνομαι πάρα πολύ κακός. Ακριβώς γιατί φτάνω στα όριά μου και δεν μου αρέσει που μ' αναγκάζουν να είμαι έτσι. Όμως δεν έγινα με πολλούς, πολύ κακός", δηλώνει σε μία από τις ελάχιστες -μετρημένες στα δέκα δάχτυλα- συνεντεύξεις που έδωσε όλα αυτά τα χρόνια. Δεν του άρεσε να χρησιμοποιεί το παρελθόν ως χρόνο, να κοιτά φωτογραφίες και να περιφέρεται σε πρεμιέρες με κρυστάλλινο ποτήρι στο χέρι και τα φλας να απαθανατίζουν ένα ροζ σύστημα που ποτέ δεν υπηρέτησε. «Δεν έγινα ηθοποιός για τα φανταχτερά ονόματα και τη δημοσιότητα. Στα 47 μου βγήκα πρώτη φορά στην τηλεόραση. Έγινα όμως, καλύτερος άνθρωπος μέσα από το θέατρο», συνήθιζε να λέει και η ματιά του ακτινοβολούσε.
Δεν παντρεύτηκε ποτέ έζησε όμως, μεγάλους έρωτες και μακροχρόνιες σχέσεις. «Ο έρωτας, το πιο όμορφο πράγμα που μου χάρισαν ποτέ και το καλύτερο που μπορεί να μας τύχει... Οι περισσότερες σχέσεις μου, οι πιο φιλικές που κρατάνε μέχρι τώρα, ήταν προηγούμενα και ερωτικές. Δένει τους ανθρώπους ο έρωτας. Βέβαια όταν δύο άνθρωποι είναι ερωτευμένοι, ή όταν γίνεται ο χωρισμός είναι επώδυνο πιθανόν και για τους δύο, αλλά μετά όμως κατακτιέται μια σχέση φιλίας. Αυτό μου έχει αποδείξει η ζωή».
Του άρεσε να πίνει με φίλους στο στέκι του στη Φωκίωνος Νέγρη, να καπνίζει και να κουβεντιάζει για τέχνη και ποίηση. Είχε εκδώσει μάλιστα, και τρεις συλλογές διηγημάτων με το ψευδώνυμο «Πρόδρομος Σαββίδης». Τον ελεύθερο του χρόνο άκουγε στο διαμέρισμά του στην «Πολυκατοικία των Ηθοποιών» στο Μεταξουργείο κλασική μουσική, Φλέρυ Νταντωνάκη και τον ''Μεγάλο Ερωτικό'' του Χατζιδάκι. Κι ύστερα πάλι πρόβες, θέατρο, κλεφτές ματιές πίσω από την κουίντα και μεγάλη υπόκλιση. «Το θέατρο είναι η τεράστια εμμονή μου... Εμείς οι ηθοποιοί ερχόμαστε συνεχώς σε επαφή με πολύ κόσμο, με την τρυφερότητα, την αγάπη αλλά και τη βρωμιά του είδους μας... Είναι μεγάλη ιστορία το θέατρο. Είναι ένα επάγγελμα που μπορεί να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο - δεν γινόμαστε όλοι, βέβαια, αλλά το ίδιο δεν συμβαίνει και στη ζωή;»
Πενήντα χρόνια πάνω στο σανίδι με χαρές, πίκρες, απογοητεύσεις και ύστερα «αύριο είναι μια άλλη μέρα» και ο κύκλος επαναλαμβανόταν με εκείνον να ψάχνει «γωνίες» να κρατηθεί. Η μητέρα του τον προόριζε για υπάλληλο τράπεζας ή να κόβει σαλάμια δίπλα στον πατέρα του. Εκείνος σπούδασε θέατρο στη Γαλλία, υπήρξε ιδρυτικό μέλος του πρωτοποριακού θιάσου «Ελεύθερο Θέατρο» (1970-71) την περίοδο της Χούντας (!) και βασικό στέλεχος του «Ανοιχτού Θεάτρου» (1984-1998). Βραβεύτηκε πολύ, έπαιξε μεγάλους πρωταγωνιστικούς ρόλους στην Επίδαυρο, τα έκανε όλα στον υπερθετικό βαθμό. Μονάχα το απωθημένο του να παίξει Οιδίποδα τύραννο και Οιδίποδα επί Κολωνώ δεν πρόλαβε να εκπληρώσει.
Τώρα πια, είναι απασχολημένος με άλλα πράγματα. Βλέπει φίλους από τα παλιά, συζητούν για τι άλλο; -για θέατρο- και ετοιμάζονται όλοι μαζί, να δώσουν παράσταση πάνω σ΄ ένα σύννεφο...
Οι ιστορίες του Μηνά Χατζησάββα - Οι φίλοι του θυμούνται
Eλένη Γερασιμίδου: «Δεν θα ξεχάσω πριν χρόνια, είχαμε συναντηθεί σε μια θεατρική πρεμιέρα. Με πλησιάζει και μου ζητά την άδεια για να με φιλήσει σταυρωτά. Μου είχε κάνει θυμάμαι, μεγάλη εντύπωση η κίνησή του αυτή και μου επιβεβαίωσε την εικόνα που είχα πάντα, για εκείνον. Πόσο τζέντλεμαν και μεγαλόψυχος ήταν ως άνθρωπος και τι ήθος είχε. Μου έδωσε ένα ζεστό φιλί και ήταν χαμογελαστός. Αυτήν η μικρή, τρυφερή στιγμή έχει χαραχτεί στη μνήμη μου...»
Ένκε Φεζολλάρι: Βρεθήκαμε στις πρόβες του Νίκου Μαστοράκη για το «Μεφίστο». Περνούσε κάθε μέρα από τα καμαρίνια μας και φώναζε "καλημέρα, καλό μήνα, καλή ζωή". Δεν μας άφηνε σε ησυχία, έκανε συνέχεια πειράγματα, ένα μικρό σκανδαλιάρικο παιδί με σώμα μεγάλου ανθρώπου. Θυμάμαι επίσης, ότι ήταν ο άνθρωπος της αγκαλιάς. Μας αγκάλιαζε και μας φιλούσε όλους καθημερινά, κυκλοφορούσε συνέχεια με μια φανέλα στο θέατρο, συχνά μας αιφνιδίαζε κάνοντας τον ήχο της γάτας. Ήταν μεγάλο πειραχτήρι ο Μηνάς. Επίσης, παρακολουθούσε πάντα την παράσταση από την κουίντα και ας μην ήταν ακόμη η ώρα να βγει να πει τα λόγια του. Το βράδυ της Δευτέρας τον είδα στον ύπνο μου, χαμογελούσε...»
Νίκος Ψαρράς: «Τον ήξερα πολλά χρόνια, είχαμε συνεργαστεί στο θέατρο. Τι να πρωτοθυμηθώ από τον Μηνά. Ερχόταν κάθε μέρα κεφάτος στο θέατρο, περνούσε από μπροστά μου και μου έριχνε φάπα. Έτσι για "καλησπέρα". Είχα φάει πολύ ξύλο τις δύο χρονιές που συνεργαστήκαμε στο θέατρο. Φάπες, γροθιές κι ύστερα τα μάτια του να γελάνε. Ήταν ένα πονηρό και κεφάτο πλάσμα, η χαρά της ζωής...»
Μπέσυ Μάλφα: «Τη δεκαετία του '00 είχαμε κάνει μαζί διακοπές στο Πήλιο. Ο Μηνάς, εγώ και ο Γεράσιμος (Σκιαδαρέσης). Είχαμε επισκεφθεί μάλιστα, και το σπίτι του χορογράφου Ισίδωρου Σιδέρη και είχε εντυπωσιαστεί πολύ ο Μηνάς. Ύστερα πήγαμε σε μια γραφική ταβέρνα του Πηλίου για να φάμε. Τον θυμάμαι να κάνει αστεία με τα πάντα και να γελά σαν μικρό παιδί. Ο Μηνάς Χατζησάββας ήταν ο λόγος που έγινα ηθοποιός. Σπούδαζα στην Κρατική Σχολή Χορού και τα βράδια πήγαινα και τον έβλεπα στην παράσταση "Κρίμα που είναι Πόρνη". Επτά φορές είχα δει συνολικά το συγκεκριμένο έργο και κάθε φορά που ανέβαινε πάνω στη σκηνή, μαγευόμουν...»
Γρηγόρης Βαλτινός: «Κάναμε πολύ παρέα τη δεκαετία του '80, μετά χαθήκαμε και ξαναβρεθήκαμε στην "Ανατομία Ενός Εγκλήματος". Στα διαλείμματα μελετούσαμε τα λόγια μας και τα παραφράζαμε επίτηδες για να γελάμε. Και όταν ερχόταν η ώρα του γυρίσματος, σχεδόν πάντα μας έρχονταν στο μυαλό και λέγαμε τα "χαλασμένα λόγια" με αποτέλεσμα να πρέπει να γυρίσουμε αρκετές φορές μια σκηνή. Ο Μηνάς ήταν η ψυχή της παρέας και ένας υπερευαίσθητος άνθρωπος. Πιστεύω ότι αυτή ακριβώς η ευαισθησία ήταν που δημιούργησε στο τέλος, πρόβλημα στην υγεία του. Θα μου λείψει...»
Σπύρος Μπιμπίλας: «Θυμάμαι έντονα μια συγκεκριμένη ιστορία με τον Μηνά. Ήταν το 1987 στο «Ανοιχτό Θέατρο» του Γιώργου Μιχαηλίδη και εκείνος πρωταγωνιστής στο έργο «Πολύ Κακό για το Τίποτα». Την ώρα που ερμήνευε τον μονόλογό του παθαίνει «σεντόνι». Δεν τα χάνει, δεν πανικοβάλλεται, στέκεται ταπεινά στην άκρη της σκηνής και ζητά «συγγνώμη» από τους θεατές. Ένα ολόκληρο θέατρο σηκώνεται την ίδια στιγμή όρθιο και τον χειροκροτά. Αυτή ήταν μόνο μία μικρή ιστορία από όσα έχουμε περάσει μαζί. Ήταν ένας πολύ αγαπημένος μου άνθρωπος...»
Zαχαρίας Ρόχας: «Πρωτοσυναντηθήκαμε το 1977 στο "Ανοιχτό θέατρο" και η γνωριμία μας μετρούσε 40 ολόκληρα χρόνια. Ο Μηνάς ήταν όλα τα νιάτα μου. Θυμάμαι όταν παίζαμε στο "Κρίμα που είναι Πόρνη" για πρώτη φορά φορέσαμε κουστούμια του Μετζικώφ. Κάτι τεράστιες μπέρτες, 15 μέτρα η καθεμιά και βάζαμε στοίχημα ποιος θα πατήσει πρώτος την μπέρτα και θα βρεθεί κάτω από τη σκηνή. Ο Μηνάς πάντα έχανε. Μια άλλη φορά θυμάμαι, στην «Τρικυμία» του Σαίξπηρ έβγαινε στο σανίδι γυμνός και βαμμένος μαύρος. Μια μέρα τον βρήκαμε ανεβασμένο πάνω σε ένα τραπέζι να προσπαθεί να βάψει την πλάτη του, κοιτώντας σε έναν καθρέφτη. «Βάλτε ένα χεράκι ρε παιδιά», μας φώναζε και γελούσε. Ένα τρανταχτό γέλιο ήταν ο Μηνάς...»
Χριστίνα Αλεξανιάν: «Ο Μηνάς ήταν ο πρώτος ηθοποιός που θαύμασα στην εφηβεία μου. Ήταν ακόμη, ο πρώτος άνθρωπος που με είδε στο θέατρο. Καταγόμασταν από το ίδιο χωριό στην Καππαδοκία και οι οικογένειές μας γνωρίζονταν από παλιά. Όταν αποφάσισα να γίνω ηθοποιός, του ζήτησα να με ακούσει και να με ετοιμάσει για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Ήταν ουσιαστικά, εκείνος που πίστεψε σε ΄μενα πριν πιστέψω η ίδια στον εαυτό μου. Θυμάμαι ένα ταξίδι μας στην Καππαδοκία. Είχαμε πάει να επισκεφτούμε τα σπίτια των προγόνων μας. Πόσα γέλια και πλάκες και τώρα, ο πόνος της απώλειάς. Ζούσε μια πολύ κανονική ζωή ο Μηνάς, χανόταν συνήθως μέσα στους ρόλους του. Ήταν ένας βαθιά πνευματικός άνθρωπος, βαθιά σκεπτόμενος, που του άρεσε να διαβάζει βιβλία, να βγαίνει έξω με φίλους, να κάνει τραπέζια και να γελά. Ζούσε για τους ανθρώπους...».
Πέγκυ Σταθακοπούλου: «Είχα τη χαρά να δουλέψω μαζί του και στην τηλεόραση και στο θέατρο. Ήταν ένας πολύ γλυκός και τρυφερός άνθρωπος, συμπεριφερόταν σαν ένα μεγάλο παιδί. Πάντα χαρούμενος και αστείος και συγχρόνως, πολύ αφοσιωμένος και παθιασμένος με αυτό που έκανε. Μόνο όμορφες στιγμές έχω να θυμάμαι... Άρεσαν και στους δυο μας πολύ οι λιχουδιές. Μονίμως τρώγαμε και ύστερα κοιταζόμασταν και λέγαμε ο ένας στον άλλον: "πρέπει να ξεκινήσουμε δίαιτα". Φυσικά τη συγκεκριμένη απόφαση την ανατρέπαμε από το πρώτο break. Επίσης στον Μηνά άρεσε πολύ να πιάνει συζητήσεις για το θέατρο. Εκρηκτικός χαρακτήρας, είχε απόλυτες απόψεις για το θέατρο και θα μπορούσε μέχρι και να παρεξηγηθεί αν κάποιος δεν συμφωνούσε μαζί του στο ότι το θέατρο χρειάζεται υψηλή αισθητική».
Λουκία Μιχαλοπούλου: «Είχαμε κάνει μαζί περιοδεία στην "Ιφιγένεια" σε σκηνοθεσία Μουμουλίδη και είχαμε δουλέψει μαζί και στο Εθνικό Θέατρο. Επειδή κάθε μέρα πηγαίναμε και σε άλλη τοποθεσία εγώ έπεφτα πάντα πολύ νωρίς για ύπνο και ο Μηνάς πάντα με κορόϊδευε και με χαρακτήριζε ως την "γιαγιά της παρέας". Εκείνον κοιμόταν πάντα αργά, του άρεσε να κάνει πλάκες και καλαμπούρια με τους ηθοποιούς. Θυμάμαι πάντα να μας δίνει μια συγκεκριμένη συμβουλή: "μην χάσετε την παιδικότητά σας..."»
*Σύμφωνα με ανάρτηση στο facebook του φίλου και συναδέλφου του Γιώργου Κοτανίδη, "η κηδεία του Μηνά Χατζησάββα θα είναι πολιτική όπως επιθυμούσε ο ίδιος και θα γίνει την Τετάρτη στις 12.00 στο Α' Νεκροταφείο. Και πάλι σύμφωνα με την επιθυμία του, θα ακολουθήσει αποτέφρωση του νεκρού που θα γίνει εκτός Ελλάδας λόγω βαρβαρότητας της ελληνικής πολιτείας που αρνείται να επιτρέψει την καύση που γινόταν στην αρχαιότητα".